Blog Afrykański Kawałek Afryki

Całe życie czułem się ciężki

1 lipca 2022

„Oto, jak Vivek przy­szedł na świat – po śmier­ci i wśród roz­pa­czy. Widzi­cie, to go nazna­czy­ło, ścię­ło go niczym drze­wo. Został spro­wa­dzo­ny do domu peł­ne­go para­li­żu­ją­ce­go żalu. Całe jego życie było nazna­czo­ne żało­bą”. Smut­na to powieść o współ­cze­snej Nige­rii, nazna­czo­na śmier­cią od tytu­łu i pierw­sze­go zda­nia. Ale i powieść wybitna.

Pierw­sze zda­nie, osa­mot­nio­ne na pierw­szej nie­mal pustej stro­nie, brzmi: „Tego dnia, kie­dy umarł Vivek Oji, spa­li­li targ”. Nie­wiel­ka roz­mia­ra­mi powieść, jest nato­miast ambit­na przez swo­ją kon­struk­cję. Już w pierw­szym zda­niu wie­my, że głów­ny boha­ter zgi­nie. Odsło­nię­cie zakoń­cze­nia wyma­ga pie­kiel­nie zdol­ne­go auto­ra, któ­ry mimo to potra­fi utrzy­mać uwa­gę czytelnika. 

Brakowało mi ust, żeby to ująć w słowa

Akwa­eke Eme­zi jest oso­bą nie­bi­nar­ną. Uro­dzi­li się w Nige­rii, w wie­ku lat 16 wyje­cha­li do Sta­nów, gdzie stu­dio­wa­li na Uni­wer­sy­te­cie Nowy Jork i gdzie piszą oraz two­rzą. Byli nomi­no­wa­ni do wie­lu nagród lite­rac­kich, wie­le nagród zdo­by­li. Ich pisar­stwo jest nazna­czo­ne wła­snym doświad­cze­niem. Głów­ny boha­ter powie­ści mówi: „Nie jestem tym, za kogo wszy­scy mnie mają. Nigdy tak nie było. Bra­ko­wa­ło mi ust, żeby to ująć w sło­wa”.

Ich powieść jest jed­nak głę­bo­ko osa­dzo­na w Nige­rii, kra­ju, w któ­rym homo­sek­su­alizm jest karal­ny – do 14 lat wię­zie­nia. Karą wię­zie­nia moż­na zostać uka­ra­nym, gdy jako męż­czy­zna nosi się strój kobie­cy. Oso­by nie­he­te­ro­nor­ma­tyw­ne pada­ją ofia­ra­mi prze­mo­cy. Ta prze­moc poja­wia się w książ­ce: „To nie­bez­piecz­ne, żeby cho­dził po Ngwa, wyglą­da­jąc tak… kobie­co [dłu­gie wło­sy u męż­czy­zny]. (…) Vivek nie mógł skoń­czyć jak te zlin­czo­wa­ne zwło­ki na skrzy­żo­wa­niu, osma­lo­ne ogniem i zesztyw­nia­łe, z sze­ro­ki­mi rana­mi po macze­tach, zie­ją­cy­mi sta­rym czer­wo­nym ciałem”.

Ciężar mnie odnalazł

Rów­nie dra­ma­tycz­nie opi­sa­na jest wewnętrz­na sytu­acja oso­by homo­sek­su­al­nej w Nige­rii. Vivek mówi tak: „Przez całe życie czu­łem się ciężki.

Zawsze myśla­łem, że śmierć będzie ze wszyst­kie­go naj­cięż­sza, ale nie była, napraw­dę nie była. Życie przy­po­mi­na­ło bycie cią­gnię­tym w kół­ko przez beton, mokry, zasty­ga­ją­cy beton. Jako dziec­ko byłem lek­ki. (…) Ale potem uro­słem i beton zaczął na mnie zasy­chać, aż w koń­cu zmie­ni­łem się w nie­rów­ny kloc, któ­ry kru­szył się i szo­ro­wał o twar­de pod­ło­że, gubiąc bole­śnie odry­wa­ne odłamki.

Chcia­łem pozo­stać pusty, móc w spo­ko­ju sie­dzieć na gałę­zi jak ten orzeł z przy­sło­wia, z kość­mi wypeł­nio­ny­mi powie­trzem, ale cię­żar mnie odna­lazł i nic nie mogłem na to pora­dzić”.

smierc viveka ojiego

Powieść jest napi­sa­ne soczy­stym języ­kiem, takim, jaki uwiel­biam w lite­ra­tu­rze nige­ryj­skiej. Przy­po­mi­na mi się mistrz Chi­nua Ache­be czy pisa­rze mło­de­go poko­le­nia: Chi­ma­man­da Ngo­zi Adi­chie czy Chi­go­zie Obio­ma.

Sło­wa tu są tak żywe, jak tam­tej­sza nie­okieł­zna­na przy­ro­da, roz­bu­cha­na natu­ra. To pisa­nie jest obfi­te i buj­ne – jak nige­ryj­ski kra­jo­braz. Posłu­chaj­cie np. tego zda­nia: „Pani­ka krzy­cza­ła we mnie jak sęp, pró­bo­wa­ła się wyrwać, sza­leń­czo dzio­ba­ła i trzepotała”. 

Akwa­eke Eme­zi, Śmierć Vive­ka Ojie­go, tł. Rafał Lisow­ski, Fil­try, War­sza­wa, 2022

8/10

Podziel się:

Skoro nogi Cię tu przyniosły, to idź krok dalej i wesprzyj naszą pomoc Afryce :)

Share on facebook
Facebook
Share on twitter
Twitter
Share on print
Wydrukuj
czekajac na barbarzyncow depp rylance

Cóż poczniemy bez barbarzyńców?

John­ny Depp w wybit­nym, malar­skim fil­mie, do któ­re­go sce­na­riusz na pod­sta­wie wła­snej powie­ści napi­sał nobli­sta z Afry­ki. Nie moż­na od kina chcieć więcej. 

oyinkan_braithwaite_moja_siostra_morduje_seryjnie

Frajda z nieoczywistego kraju

Mło­da nige­ryj­sko-bry­tyj­ska autor­ka w swo­im debiu­cie umie­jęt­nie łączy popu­lar­ne wąt­ki jak: sio­strzeń­stwo, kobie­ca soli­dar­ność i odpo­wiedź na sek­si­stow­ską prze­moc oraz modę na afry­kań­ską nową lite­ra­tu­rę. Uda­ny kolaż, lek­ki a nie­obra­ża­ją­cy inte­li­gen­cji czytelnika 🙂

damon_galgut_w_obcym_pokoju

Nim historia zaczęła tykać jak bomba

Boha­ter powie­ści uda­je się w trzy podró­że, na róż­nym eta­pie życia, i wszyst­kie trzy nio­są ze sobą roz­cza­ro­wa­nie. Nato­miast Gal­gut potra­fił tak napi­sać o tym powieść, że każ­dy, kto choć raz w życiu pró­bo­wał uciec od sie­bie poprzez dale­ką wypra­wę, odnaj­dzie tu swo­ją prawdę.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.